هیأت

مداح یکی از ارکان هر هیئت به حساب می آید، به طوری که برخی هیئات با نام مداح آن شناخته می شوند. گرچه این هیئات مدل آرمانی برای هیئات به هیچ وجه نیستند ، اما نقطه قابل تأمل جایگاه ویژه مداح است. این جایگاه سبب می شود که بگوییم مداح می تواند در هیئت نقش ذائقه سازی داشته باشد. حتی گاهی اوقات اثر کار مداح از سخنران هیئت بیشتر می شود. زیرا کار مداح ذاتاً یک هنر است. مقام معظم رهبری در این زمینه می فرمایند:«ماجراى مدح‌‌خوانى و ستایشگرى مداحان ما از این باب است؛ استخدام هنر براى انتقال مفاهیم والا و باارزش که تا اعماق جان مخاطب نفوذ کند.» همچنین ایشان در تبیین هنر مداحی می فرمایند:«خود این ایستادن، با صداى خوش و با آهنگ زیبا شعرى را خواندن - هم شعر هنر است، هم آهنگ هنر است، هم صدا هنر است»

اما مداح با استفاده از این هنر دو نوع اثر می تواند داشته باشد. هنر هم می تواند انسان را اوج دهد و هم به سقوط بکشاند. هنر مداحی متشکل از شعر ، صدا ، آهنگ ، حرکات مناسب بدن و تکنیک های مداحی است. هر کدام از این بخش ها می توانند در جهت دادن به نوع مداحی مؤثر باشند. مثلاً شعری که محتوای الهی داشته باشد ، هنر مداحی را متعالی می کند و مستمع را هم به اوج می رساند. اما اگر شعر تهی و خالی از محتوای عمیق باشد ، مستمع هم سطحی نگر خواهد شد. یا مثلاً اگر آهنگ مداح لهوی باشد قطعاً نمی تواند در مخاطب سلوک حقیقی ایجاد کرده و معرفت افزایی کند. اگر اثری هم داشته باشد ، موقتی و سطحی خواهد بود.
اینجاست که نقش مداح در ذائقه سازی مشخص می شود. از یک سو مداح می تواند مستمع خود را طوری ذائقه سازی کند که به دنبال شعری با آهنگ جذاب باشد(کاری که متأسفانه گروهی از مادحین عزیز انجام می دهند) و یا از سوی دیگر طوری ذائقه سازی کند که مخاطب به دنبال محتوای غنی باشد. دراین زمینه مقام معظم رهبری می فرمایند: «اگر وقت این جلسه (جلسات ذکر و مدح اهل بیت) به چیز دیگرى گذشت، اگر این چند هنر - هنر شعر، هنر صدا، هنر آهنگ - در چیزى مصرف شد که هیچ فایده‌اى براى مستمع شما نداشت، این میشود خسران... . شعر خوب، شعر پرمغز و البته شعر زیبا. خود هنر شعر اثر هم میگذارد. وقتى شعر خوب بود، وقتى استخوان‌بندى شعر، الفاظ شعر، خوب بود - شعرِ خوب، با مضمون خوب - تأثیرش بیشتر هم هست؛ بعلاوه که سطح ذهن مردم و فکر مردم را هم بالا مى‌آورد.»

یک از بخش های مهم (و شاید مهم ترین بخش) در هنر مداحی انتخاب شعر است. مداح باید نیاز جامعه را بشناسد و شعرش بر اساس آن انتخاب کند. برای این منظور باید بصیرت و عمق نگاه سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مداح از مخاطب بالاتر باشد. مداحی که بصیرت نداشته باشد ، مخاطبش را نمی تواند روشن و آگاه کند. لذا شعری که باید انتخاب شود باید از لحاظ محتوا غنی و آراسته باشد به گفته مقام معظم رهبری که خود شاعری توانمند هستند:«شعر را بایستى درست و خوب انتخاب کرد. شعر یکى از نمادهاى برجسته‌ى هنر است. هر بافته‌ى نظمى، شعر نیست؛ شعر خصوصیات خودش را دارد؛ باید شعر انتخاب کرد.»
در مقاله قبل (+) گفته شد که هیئت باید انقلابی باشد. از این زاویه شعری که روحیه انقلابی گری را در مخاطب افزایش دهد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. البته شعر انقلابی به معنای شعر تند و و بی پرده نیست. بلکه شعر انقلابی ، شعری است که روحیه جهاد ، ایثار ، گذشت ، غیرت آرمان گرایی و مؤلفه های مشابه را درون خود داشته باشد.
کار یک مداحی که بتواند با شعر مناسب خود ذائقه مخاطب خود را به سمت سلوک حقیقی و مؤلفه های اسلام ناب محمدی سوق دهد ، مجاهدتی عظیم است. در این باره مقام عظم رهبری می فرمایند:«کار مداحى کار بزرگى است، کار مهمى است، حرفه‌‌ى بسیار اثرگذارى است؛ مى‌تواند مصداق درشت و برجسته‌‌اى باشد از مجاهدت فی سبیل الله. اینکه مى‌گوئید ما حاضریم در میدان حضور داشته باشیم، این براى هرکسى یک‌جور حضور است: یک روز انسان توى میدان جنگ ظاهرى است، یک‌وقت انسان در میدان پیکار با دشمنانى است که در جنگ‌هاى فرهنگى و جنگ‌هاى نرم وارد مبارزه شده‌‌اند؛ این یک‌جور دیگر پیکار است؛ اقتضاى خودش را دارد. در کار شما مداحان، در میدان بودن و مجاهدت کردن، یعنى ارائه‌‌ى سخن اثرگذار و بیان هدایت‌گر براى دلها؛ البته با شیوه‌هاى هنرمندانه».