هیأت

کلیپ صوتی میکس شده بسیار زیبا از فرمایشات رهبرانقلاب در رابطه با بعثت پیامبر اکرم (ص) :

تاریخ و زمان بعثت

نویسنده: سید هاشم رسولى محلاتى

درباره تاریخ بعثت رسول خدا (ص) در روایات و احادیث‏ شیعه و اهل سنت اختلاف است و مشهور میان علماء ودانشمندان شیعه آن است که بعثت آن حضرت در بیست وهفتم رجب سال چهلم عام الفیل بوده، چنانچه مشهور میان علماء و محدثین اهل سنت آن است که این ماجرا در ماه‏ مبارک رمضان آن سال انجام شده که در شب و روز آن نیز اختلاف دارند،که برخى هفده رمضان و برخى هیجدهم و جمعى نیز تاریخ آنرا بیست و چهارم آن ماه دانسته‏ اند. (1) و البته در پاره‏اى از روایات شیعه نیز بعثت رسول خدا (ص) در ماه رمضان ذکر شده مانند روایت عیون الاخبار صدوق(ره) که‏ متن آن این گونه است که:
وقتى شخصى به نام فضل از امام رضا علیه السلام مى ‏پرسدکه چرا روزه فقط در ماه مبارک رمضان فرض شد و در سایر ماهها فرض نشد؟ امام علیه السلام در پاسخ او فرمود:
« لان شهر رمضان هو الشهر الذى انزل الله تعالى فیه القرآن..»
تا آنجا که میفرماید:«...و فیه نبى محمد صلى الله علیه و آله‏»-یعنى بدان جهت که ماه رمضان همان ماهى است که خداى‏ تعالى قرآن را در آن نازل فرمود ...و همان ماهى است که‏ محمد(ص)در آن به نبوت برانگیخته شد... (2) که چون مخالف با روایات دیگر شیعه در این باره بوده است.
مرحوم مجلسى احتمال تقیه در آن داده،و یا فرموده که باید حمل بر برخى ‏معانى دیگرى جز معناى بعثت اصطلاحى شود،زیرا تاریخ بیست و هفتم ماه رجب بنظر آن مرحوم نزد علماى امامیه‏ مورد اتفاق و اجماع بوده و گفته است:«...و علیه اتفاق‏ الامامیة‏».
و اما نزد محدثین و علماى اهل سنت همان گونه که گفته شد مشهور همان ماه رمضان است (3) ،اگر چه در شب و روز آن‏ اختلاف دارند،و در برابر آن نیز برخى از ایشان دوازدهم ماه ‏ربیع الاول و یا دهم آن ماه،و برخى نیز مانند شیعه‏ بیست و هفتم رجب را تاریخ بعثت دانسته ‏اند. (4) و بدین ترتیب‏ اقوال درباره تاریخ ولادت آنحضرت بدین شرح است:
1- بیست و هفتم ماه رجب و این قول مشهور و یا مورد اتفاق‏ علماى شیعه و برخى از اهل سنت است (5) .
2- ماه رمضان(17 یا 18 یا 24 آن ماه)و این قول نیز مشهور نزد عامه و اهل سنت است (6) .
3- ماه ربیع الاول(دهم و یا دوازدهم آن ماه)و این قول نیز از برخى از اهل سنت نقل شده (7) .
و اما مدرک این اقوال: مدرک شیعیان در این تاریخ یعنى 27 رجب،روایاتى است‏ که از اهل بیت عصمت و طهارت رسیده مانند روایاتى که در کتاب شریف کافى از امام صادق علیه السلام و فرزند بزرگوارش‏ حضرت موسى بن جعفر علیه السلام روایت‏ شده،و نیز روایتى که‏ در امالى شیخ (ره) از امام صادق علیه السلام نقل شده است (8) و از آنجا که ‏«اهل البیت ادرى بما فى البیت‏»گفتار این‏ بزرگواران براى ما معتبرتر از امثال عبید بن عمیر و دیگران است.
و اما اهل سنت که عموما ماه رمضان را تاریخ بعثت‏ دانسته ‏اند مدرک آنها در این گفتار اجتهادى است که از چند نظر مخدوش و مورد مناقشه است،و آن اجتهاد این است که فکر کرده ‏اند بعثت رسول خدا توام با نزول قرآن بوده،و نزول قرآن نیز طبق آیه کریمه:شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن... (9) در ماه‏ مبارک رمضان انجام شده،و با این دو مقدمه نتیجه‏ گیرى کرده ‏و گفته‏ اند: بعثت رسول خدا (ص) در ماه رمضان بوده است، در صورتیکه‏ هر دو مقدمه و نتیجه‏ گیرى مورد خدشه است زیرا:
اولا - این گونه آیات که با لفظ‏ «انزال‏» آمده بگفته اهل ‏تفسیر و لغت مربوط به نزول دفعى قرآن کریم است - چنانچه مقتضاى لغوى آن نیز همین است - نه نزول تدریجى آن،و در اینکه نزول دفعى آن به چه صورتى بوده و معناى آن چیست.
اقوال بسیارى وجود دارد که نقل و تحقیق در اینباره از بحث‏ تاریخى ما خارج است.و قول مشهور آن است که ربطى به‏ مسئله بعثت رسول خدا (ص) که به گفته خود آنها بیشتر از چند آیه ‏محدود بر پیامبر اکرم  (ص) نازل نشد ندارد،و مربوط است‏ به نزول‏ دفعى قرآن بر بیت المعمور و یا آسمان دنیا - چنانچه سیوطى ودیگران در ضمن چند حدیث در کتاب در المنثور و اتقان از ابن‏ عباس نقل کرده ‏اند - و عبارت یکى از آن روایات که سیوطى ‏آنرا در در المنثور در ذیل همین آیه از ابن عباس روایت کرده ‏اینگونه است که گفته است:
« شهر رمضان و اللیلة المبارکة و لیلة القدر فان لیلة القدر هى ‏اللیلة المبارکة و هى فى رمضان،نزل القرآن جملة واحدة من‏الذکر الى البیت المعمور،و هو موقع النجوم فى السماء الدنیا،حیث وقع القرآن،ثم نزل على محمد (ص) بعد ذلک‏ فى الامر و النهى و فى الحروب رسلا رسلا» (10) .
یعنى ماه رمضان و شب مبارک و شب قدر که شب قدر همان شب مبارک است که در ماه رمضان است و قرآن در آن شب یکجا از مقام ذکر به بیت المعمور یعنى محل وقوع‏ ستارگان در آسمان دنیا نازل شد و سپس تدریجا پس از آن‏ در مورد امر و نهى و جنگها بر پیامبر اکرم (ص) فرود آمد.
و به این مضمون حدود ده روایت از او نقل شده است.
و متن روایت دیگرى که از طریق ضحاک از ابن عباس ‏روایت کرده چنین است:
« نزل القرآن جملة واحده من عند الله من اللوح المحفوظ الى‏السفرة الکرام الکاتبین فى السماء الدنیا فنجمه السفرة على ‏جبرئیل عشرین لیلة،و نجمه جبرئیل على النبى عشرین‏سنة‏ (11) .
یعنى قرآن یکجا از نزد خداى تعالى از لوح محفوظ به‏ سفیران(فرشتگان) گرامى و نویسندگان آن در آسمان دنیا نازل گردید و آن سفیران در بیست‏ شب تدریجا آنرا بر جبرئیل نازل کردند،و جبرئیل نیز در بیست‏ سال آنرا بر رسول خدا نازل کرد.
و ثانیا - در مورد قسمت دوم استدلال ایشان که نزول قرآن را توام با بعثت رسول خدا (ص) دانسته‏ اند. آن نیز مخالف با گفتار خودشان بوده و مخدوش است،زیرا عموم مورخین و محدثین اهل‏ سنت معتقدند که نبوت و بعثت رسول خدا در آغاز بصورت رؤیا و در عالم خواب بوده و پس از گذشت مدتها که برخى آنرا شش‏ ماه و برخى سه سال و برخى کمتر و بیشتر دانسته ‏اند در عالم ‏بیدارى به آنحضرت وحى شد و جبرئیل بر آن بزرگوار نازل گردید و قرآن را آورد.
و این جزء نخستین حدیث هاى صحیح بخارى است که از عایشه نقل کرده که گوید:
اول ما بدى‏ء به رسول الله(ص)من الوحى الرؤیا الصادقه‏فى النوم و کان لا یرى رویا الا جاءت مثل فلق الصبح،ثم‏حبب الیه الخلاء فکان یخلو بغار حراء فیتحنث فیه اللیالى‏ذوات العدد قبل ان ینزع الى اهله و یتزود لذلک،ثم یرجع‏الى خدیجه فیتزود لمثلها،حتى جائه الحق و هو فى غارحراء،فجاءه الملک فقال:اقرا...
و البته ما در آینده روى این حدیث و ترجمه آن مشروحا بحث‏ خواهیم کرد،و این مطلب را تذکر خواهیم داد که در این حدیث‏ جاى این سئوال هست که آیا عایشه این حدیث را از چه کسى‏ نقل کرده و آیا گوینده حدیث رسول خدا (ص) بوده یا دیگرى،زیرا خود عایشه که در هنگام نبوت رسول خدا (ص) هنوز بدنیا نیامده بود و قاعدتا این روایت را از دیگرى نقل کرده است،ولى در اینجا از او نام نبرده...!
مگر اینکه بگویند: این اجتهاد و نظریه خود ایشان بوده که‏ در اینباره اظهار کرده ‏اند که در اینصورت این روایت‏ خود عایشه‏ است و نظریه او است که در اینباره اظهار داشته و از باب حجیت‏ روایت‏ خارج شده و مانند نظرات دیگر میشود که لابد براى‏ امثال بخارى که کتاب خود را با امثال آن افتتاح و آغاز کرده‏ حجیت داشته...و به هر صورت پاسخ این سئوال را باید آنها بدهند!
ولى این مطلب بخوبى از این حدیث معلوم میشود که میان‏ نزول وحى بر رسول خدا و نزول قرآن فاصله زیادى وجود داشته و توام با یکدیگر نبوده و در نهایه ابن اثیر در ماده ‏«جزء» در ذیل‏ حدیث‏ «الرؤیا الصالحة جزء من سبعین جزء من النبوة‏» (12) آمده است که گوید:
«و کان فى اول الامر یرى الوحى فى المنام و دام کذلک نصف‏سنة،ثم راى الملک فى الیقظة‏». (13)
و نظیر این گفتار را سیوطى در کتاب اتقان ذکر کرده (14) .
و بلکه برخى از ایشان فاصله میان بعثت رسول خدا (ص) و نزول قرآن را چنانچه گفتیم سه سال دانسته و به این مطلب‏ تصریح کرده ‏اند،که یکى از آنها روایت زیر است که ابن کثیر آنرا صحیح و معتبر دانسته و آن روایت امام احمد بن حنبل است‏ که بسند خود از شعبى روایت کرده که گوید:
ان رسول الله (ص) نزلت علیه النبوة و هو ابن اربعین سنة،فقرن بنبوته اسرافیل ثلاث سنین،فکان یعلمه الکلمة و الشى‏ءو لم ینزل القرآن،فلما مضت ثلاث سنین قرن بنبوته جبرئیل،فنزل القرآن على لسانه عشرین سنة،عشرا بمکة و عشرابالمدینة،فمات و هو ابن ثلاث و ستین سنة‏ (15) .
و نظیر همین گفتار از دیگران نیز نقل شده (16) .
و البته ما اکنون در مقام بحث کیفیت نزول قرآن کریم و نزول دفعى و تدریجى و تاریخ نزول و بحثهاى دیگرى که مربوط به نزول قرآن است نیستیم،و اساسا آن بحثها از بحث تاریخى ما خارج است،و مرحوم علامه طباطبائى و دیگران در اینباره ‏تحقیق و قلم فرسائى کرده ‏اند که میتوانید به کتاب المیزان و کتابهاى دیگر مراجعه نمائید (17) و تنها در صدد پاسخگوئى به این استدلال بودیم که بعثت رسول خدا (ص) مقارن با نزول قرآن نبوده ‏و از این راه نمیتوان تاریخ بعثت رسول خدا (ص) را بدست آورد.

پى‏ نوشت: